Downloads Leergang

Downloads Leergang 2024-2025

Bouwen aan de toekomst van de kerk

“Ik nodig iedereen uit om durvend en creatief te zijn bij het noodzakelijke herdenken van de doelstellingen, de structuren, de stijl en de methoden van de evangelisatie binnen de eigen gemeenschappen” aldus paus Franciscus.

Voor jullie als creatieve durvers en doeners in de rooms-katholieke kerk biedt Space for Grace deze speciale leergang aan van twee maal vier modules (verspreid over twee jaar).

Erik Borgman, emeritus hoogleraar Publieke theologie aan de Katholieke Universiteit Tilburg, is de inhoudelijk drager van de leergang. Met zijn jarenlange kennis, ervaring en visie op de kerk zal hij ons prikkelen om met een frisse blik te kijken naar de kerk.

In zijn ogen is er meer nodig dan kleine verbeteringen en veranderingen in de huidige kerk. De kerk zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Daarom aan jullie de uitnodiging om deze leergang met open blik en geest tegemoet te treden en het bestaande, voor zover dat je lukt, even los te laten, zodat er ruimte kan ontstaan voor echt nieuwe inzichten.

Erik zal iedere module in ieder geval de inleiding verzorgen en daarnaast ook reflecties geven.

Basis ingrediënten van de modules zijn altijd:

  • Gezamenlijke lunch
  • Ontmoeting met anderen
  • Verdiepend verhaal van een expert
  • Verhalen uit de praktijk
  • Uitwisseling
  • Theorie ontmoet praktijk
  • Viering

Na iedere module kun je hier de materialen terugvinden om terug te lezen en te delen binnen jouw parochie/ gemeenschap.

  1. Een vernieuwende kerk & boekpresentatie  – 18 oktober 2024
  2. Een dienende kerk  – 13 december 2024 
  3. Een vierende kerk – 7 maart 2025
  4. Een multiculturele kerk – 29 september 2025

Module 1: Zoveel toekomst: een vernieuwende kerk & boekpresentatie

Inleiding en verdieping door Erik Borgman

Proefplekken bij de Protestantse Kerk in Nederland

Jaap van der Giessen en Evelien Vrolijk, verantwoordelijk voor de begeleiding, training en educatie voor de proefplekken binnen de Protestantse Kerk Nederland hebben ons een inkijkje gegeven in hun proefplekken en ons laten proeven aan de kracht van Viervoudig luisteren.

Algemene informatie

Over viervoudig luisteren

Netwerkdag Kerk naar Buiten

Jaap vertelde dat wij als katholieke kerkvernieuwers ook van harte welkom zijn op de netwerkdagen van de PKN.

Om in de praktijk te proberen

Synodale kerk en synodale methode

Een kerk waar ieders verhaal gehoord wordt en waar ieder zijn of haar steentje aan bijdraagt, geïnspireerd door de Heilige Geest: dat is de essentie van een synodale kerk. Paus Franciscus nodigt ons uit om deze weg te gaan middels het wereldwijde synodale proces dat in 2021 begon.

Een synodale missionaire Kerk zijn is ook inoefenen, trainen: niet alleen jezelf maar vooral samen met anderen. De website ‘Luisterend op weg’ biedt een aantal tools die je kunt gebruiken. En er zijn ook cursussen die je kunt volgen. Zo kun je samen met anderen aan de slag gaan met synodaliteit en het synodaal proces. 

Viervoudig luisteren

‘Viervoudig luisteren’ dat  binnen de PKN wordt gebruikt is een heel eenvoudig toepasbare tool om inzicht te krijgen én om met elkaar in gesprek te gaan over hoe je eigenlijk ‘scoort’ op vier aspecten van luisteren binnen je project of team.
De vier soorten van luisteren zijn: 1) Bijbel en gebed, 2) Mensen in de omgeving, 3) Mensen in de kerngroep en de 4) Bredere kerk. Daarna kun je actie ondernemen om bepaalde vormen van luisteren meer in je project te gaan integreren. Zie het werkblad ‘Viervoudig luisteren’ en de achtergrondinformatie.

Module 2: Zoveel toekomst: een dienende kerk

Inleiding door Janneke van Zelst

Viering ‘Wat je aan de minste van de mijnen hebt gedaan…diaconie als ruimte van genade’

‘Geloven om te dienen: Diaconie als uitdrukking van kerk zijn’ door Jan Maasen

‘Je door gevangenen laten bezoeken: Hoe ben je werkelijk een verwelkomende kerk’ – Arjan Noordhoek

Input van Erik Borgman

Workshop 1: Terugpraten: Wat leren gevangenen ons over diaconie?’ -Arjan Noordhoek

Workshop 2: ‘Diaconie als missie: Paus Franciscus over dienen als vorm van verkondigen’ -Erik Borgman

Workshop 3: ‘Een geloofsgemeenschap met een kloppend diaconaal hart: hoe word je dat? – Jan Maasen

Workshop 4  ‘Jongeren betrekken bij diaconie via het Katholiek Sociaal denken’ – Janneke van Zelst

Voorbeeld jongerenproject The Challenge gebaseerd op katholiek sociaal denken

  • Artikel waarin Shirleni Blanken van stichting Mara vertelt over jongerenproject The Challenge:  Katholiek en sociaal – in coronatijd
  • Het Challenge kaartspel is bedoeld om te inspireren en in gesprek te gaan over de Challenge kernwaarden (afgeleid van het Katholiek Sociaal Denken). Wat houden ze in, waarom zijn ze belangrijk en hoe kan je ernaar handelen? Vervolgens gaan jongeren samen met een coach een manier te bedenken om een bijdrage te leveren aan goed samenleven en het ook doen.
  • Wil je het kaartspel lenen? Mail naar Janneke van Zelst via info@metdestroom.nl en ik stuur het je toe.

Katholiek Sociaal Denken

Module 3: Zoveel toekomst: een vierende kerk

Datum: 7 maart 2025

Centrale vraag:  Hoe wordt in onze liturgie zichtbaar dat wij een vernieuwende kerk willen zijn?

Viering met overgieten handen

Liturgie Space for Grace viering 7 maart

Presentaties Sam Goyvaerts en Petra Mergaerts

Presentatie leergang liturgie door Sam Goyvaerts

  • Wat is liturgie?

  • Liturgie: bron en hoogtepunt van het christelijk leven

  • Tot slot: liturgie en vernieuwing?

Presentatie leergang liturgie door Petra Mergaerts

  • Gods tegenwoordigheid

  • De sacramentaliteit van het Woord

  • De bijzondere eenheid altaar – ambo

  • Nood aan brede kijk op het liturgische veld

  • Brede waaier aan liturgische vieringen

  • Opbouw van een liturgische viering

  • Getijdengebed –middaggebed/gebed overdag

  • Vieringen met geloofsgesprek

  • Viering van Gods WoordZegeningen

Workshop Liturgie bij een krimpende kerk door Petra Mergaerts

  • Workshop Petra (kaart bisdom Breda, brede waaier aan liturgie + oefening)
    • Hoe zien de concentrische cirkels er in jouw parochie uit?
    • Hoe gevarieerd is bij jou de liturgie in de parochie?
    • Welke band leg je met de eucharistie?
    • Wie gaat er voor in die andersoortige vieringen?

Overige documenten van Petra:

Workshop Huisliturgie door Sam Goyvaerts

Workshop ‘De rol van de liturgie bij de opbouw van de kerk volgens het Tweede Vaticaans Concilie‘

Geen materialen

Module 4: Zoveel toekomst: een multiculturele kerk

Centrale vraag:  Hoe kan multiculturele diversiteit een kracht worden voor alle parochies?

Samenvatting van de dag

Erik Borgman schetste het kader voor de middag en vertelde dat pas sinds Vaticanum II, toen vieren in de eigen landstaal mogelijk werd, de kerk bewust is geworden van de verschillende culturen. Daar moeten we mee leren omgaan en ontdekken dat verschillen niet bedreigend hoeven te zijn. Paus Franciscus benadrukte dat de kerk juist rijker wordt door de veelheid aan culturen die zich door het evangelie aangesproken voelen. Diversiteit vraagt om openheid: elkaar zien als verrijking, juist als gebruiken of visies verschillen. De kerk is niet van onszelf, maar een gemeenschap waarin oude tradities en nieuwe generaties elkaar kunnen aanvullen, zoals jongeren die herontdekken wat ouderen hadden losgelaten.

Antropoloog Anneloes van Kuijk liet zien dat katholieke migrantengemeenschappen vaak twee kanten hebben: ze maken deel uit van dezelfde kerk, maar vieren op eigen wijze. Van belang is het om beide kanten van de medaille te blijven zien. De term ‘migrantengemeenschap’ kan scheidslijnen scheppen, terwijl we in feite allemaal verschillende culturele tradities kennen. Migratie is zelfs wezenlijk voor de kerk: gastvrijheid, respect en daadwerkelijke deelname horen bij haar kern. Dit betekent meer dan tolereren; het vraagt om mee doen en mee dragen. Toch ervaren veel gemeenschappen drempels, zoals gebrek aan ruimte of weinig zichtbaarheid binnen parochies.

Vervolgens was er een vraaggesprek met Bernadette Geurts en priester Franklin Brigitha van de St. Bonifatiusparochie waar we te gast waren. Ook de uit India afkomstige priester Joe Michael en Grace Cabactulan van de Filipijnse Gemeenschap Rotterdam namen deel aan het gesprek. Hieruit kwamen belangrijke aandachtspunten naar voren.

  • Contactleggen met andere culturen in de kerk blijkt lastig, maar begint bij echt uitnodigen en welkom heten.
  • Taal- en cultuurverschillen vragen om geduld en wederzijds respect, of het nu gaat om vrouwen rond het altaar of het samen delen van eten in de kerk.
  • Het gevaar van een te seculiere context maakt het nog belangrijker om nadruk te leggen op geloof en beleving daarvan, niet alleen op regels en structuren.
  • Praktische initiatieven, zoals vrijwilligersmarkten, kunnen helpen om migranten een plaats te geven binnen de gemeenschap.

In de deelsessies werd hier verder op in gegaan en gekeken naar wat je zelf kunt doen en als parochie/ gemeenschap. Hoe je mensen uit andere culturen laat meedoen en hoe je het tot één gemeenschap maakt. En het onderwerp hoe geloven ‘we’ en hoe kijken de verschillende culturen binnen de kerk naar elkaar kwam aan de orde.

De dag heeft op vele wijze laten zien dat multiculturele diversiteit de kerk niet hoeft te verzwakken, maar juist kan vernieuwen: door te leren van elkaar, samen te vieren en als gelijken te groeien naar een levende, veelkleurige gemeenschap.

Werelddag van de migrant

Op 4 en 5 oktober was de Werelddag van de Migrant en de Vluchteling 2025. Paus Leo heeft een boodschap voor ons. Hieronder een paragraaf uit de tekst:

Katholieke migranten en vluchtelingen kunnen op een bijzondere wijze vandaag missionarissen van hoop worden in de landen die hen opnemen, door nieuwe trajecten van geloof voort te zetten waar de boodschap van Jezus Christus nog niet is gekomen, of door te beginnen met een interreligieuze dialoog in het dagelijkse leven en het zoeken naar gemeenschappelijke waarden. Zij kunnen immers met hun geestelijk enthousiasme en vitaliteit eraan bijdragen starre en logge kerkelijke gemeenschappen, waarin de geestelijke woestijn dreigt op te rukken, te revitaliseren. Hun aanwezigheid dient dus erkend en gewaardeerd te worden als een echte goddelijke zegening, een gelegenheid om zich open te stellen voor de genade van God, die nieuwe energie en hoop schenkt aan zijn Kerk: “Vergeet de gastvrijheid niet; door haar hebben sommigen zonder het te weten engelen onthaald” (Heb. 13, 2).

Opening van de dag met stellingen

Je kunt de stellingen (of dit soort stellingen) wellicht eens in je eigen parochie gebruiken om een gesprek op gang te brengen.

  • Hoe divers is jouw gemeenschap? Denk naast culturele diversiteit ook aan jong/oud, man/vrouw, denkers en doeners enz.
  • Ik voel me alléén thuis bij vieringen met mensen die aan me verwant zijn. 
  • Aparte vieringen voor verschillende nationaliteiten en generaties zijn niet goed voor de eenheid van de kerk
Inleiding Anneloes van Kuijk
De praktijk van de multiculturele kerk

In gesprek met:

  • Bernadette Geurts, secretaris van de St. Bonifatiusparochie, Almere
  • Priester Franklin Brigitha, pastoor van de St. Bonifatiusparochie, Almere
  • Priester Joe Michael, pastoor van de parochie H. Michael, Schijndel, oorspronkelijk uit India
  • Grace Cabactulan, bestuurder en parochiaan van de Filipijnse Gemeenschap Rotterdam
Workshops
  1. Wat kun je zelf doen (als parochie/ gemeenschap)?
    Je wilt graag iets bijdragen aan onze multiculturele katholieke kerk, maar wat? Anneloes van Kuijk deelt nog meer ideeën. Ga samen in gesprek over wat jij zou kunnen doen. 
  2. Hoe laat je mensen uit andere culturen meedoen en hoe maak je het tot één gemeenschap? 
    In de H. Willibrordusparochie zijn veel Poolse en Spaanstalige mensen. Hoe overbrug je allereerst de taalbarrière en hoe laat je iedereen vol meedoen in de parochie? Kapelaan Stephan Kuik en Beata, een Poolse parochiaan delen hun ervaringen en vragen je om mee te denken. 
  3. Hoe geloven ‘we’? 
    Hoe kijken verschillende culturen binnen de kerk naar elkaar? En hoe vormen zij dan toch samen één kerk. Grace Cabactulan van de Filipijnse gemeenschap in Rotterdam neemt het voortouw.
Viering

Liturgie Viering Space for Grace-dag 

Oogst van de dag

Zinnen/ woorden die mensen in de viering einde dag hebben opgeschreven:

  • Anderen wijzen ons erop dat er dingen zijn die wij nog niet weten.
  • Wat een rijkdom. Aan het werk!
  • Gelijkwaardigheid & Verrijking
  • Dankbaar voor de eenheid in verscheidenheid
  • Je bent niet alleen. Samen zijn we sterk. Samen zijn we kerk.
  • Leren van andere culturen hoe het evangelie geleefd moet worden
  • Samen verbonden met Christus & Elkaar
  • Leerzaam door eerlijk te delen van ervaringen en gedachten/ inzichten
  • En Dios tenemos esperanza, in God hebben we hoop. Samen helpt elkaar. 
  • Het belang van je cultuur naast het geloof. 
  • Dankbaar voor alle inspiratie
  • Liefde †
  • Laat Christus (in jezelf, in elkaar, in ons) stralen
  • De ander ontmoeten
  • Elkaar uitnodigen om geloof concreet ruimte te geven
  • Blij dat ik erbij mocht zijn
  • Allemaal verschillend. Gelijkwaardig in de Geest
  • Spreek ook over het geloof!
  • God = voor iedereen ❤️
  • De Geest heeft wederom inspiratie gebracht en hoop gegeven
  • Samen vieren, samen geloven
  • Laten we bruggen bouwen ipv obstakels te zien
  • Er is één God, Er is één geloof dat we op vele manieren beleven en uiten.
  • In ieder mens zie ik iets/ wil ik iets zien van het gelaat van Christus
  • Verrijkend, van elkaar leren
  • Samen Eén
  • Laat mensen merken dat ze er toe doen. 
  • Elkaar vinden, luisteren
Aanmelden nieuwsbrief

Wil je op de hoogte blijven? Meld je dan hieronder aan voor onze nieuwsbrief.